نام  علمی :                       Buxus hyrcana

خانواده :                                    Buxaceae

نام فارسی :                         شمشاد خزری

 یکی از  درختان ( درختچه های ) همیشه سبز که چوب بسیارسخت دارد و در ایران  یک گونه درختی به نام شمشاد خزری Buxus hyrcana دارد .این گیاه انحصاری ایران بوده و در مناطق مختلف جنگل های جلگه ای شمال ایران در استان ها ی مازندران و گیلان می روید .

 محل رویش : 

 گونه موجود در ایران به تفاوت گیاه مذکور ( فلور ایران ) و یا B.hyrcana Pojark ذکر گردیده ( فلورا – ایرانیکا ) که در نواحی کم ارتفاع شمال ایران مانند گرگان ، بهشهر ، زیارت ، مازندران ، نوشهر ، نکاء،دره تالار ، نزدیک پل سفید ، دره چالوس در 200 متری ، 31 کیلومتری قائم شهر ، کره زنگ دره هراز ، نواحی مختلف دریا ی خزر ، گیلان ، اطراف رشت ، لاهیجان ،  سیاهکل (عکس فوق مربوط به جنگلهای اطراف سیاهکل میباشد ) , امام زاده هاشم , هشت پر ، املش ، جنوب غربی رشت و امام زاده ابراهیم در ارتفاعات 700-900 متری می روید .

اسامی محلی : در آستارا به شومشاد ، در گیلان و طوالش به کیش ،  در سخت سر و رود سر و تنکابن ( شهسوار ) به شومشاد و شیشار ، در نور مازندران به شاروشر ، در آمل و کجور به شهر موسومخ است . در تهران آن را شمشاد می نامند .

 خواص درمانی عمومی : 

چوب و پوست این درختچه دارای اثر قاطع و معرق ، تصفیه کننده خون ، تب بر و صفرا بر است . برگ های آن اثر مسلهی دارد ولی باید توجه داشت که هیچ یک از فاورده این درختچه ، به مقادیر مصرف نگردد زیرا ایجاد مسمومیت می کند .آنچه مسلم است که جو شانده قسمت های این گیاه طعمی بسیار تلخ و نا پسند دارند ولی اثری قاطع در رفع بسیار از ناراحتی ها ظاهر می کنند بطوری که حتی تبهای نوبه سرکش که در مقابل این داروهای مختلف ، مقاومت ، می نمایند ، با مصرف فراورده های این گیاه از بین می روند برای این منظور تنطور الکلی گیاه ، بر جوشانده آن که طعمی بد دارد ترجیح داده می شود . استفاده این گیاه با همه شهرت های درمانی که سابقا داشت ، تدریجا بین مردم کاهش یافت ولی مجددا پس از مدت کوتاهی رونق پیدا کرد زیرا معلوم گردید که در رفع تبهای نوبه همراه با التهاب مجاری صفرا ، اثرات نیکو ظاهر می کند در حالی که این داروها آن را به سهولت از بین نمی برند.

.پزشکان ایتالیایی با آماری که منتشر ساختند ، شهرت درمانی فرآورده های این درختچه را به حد اعلا رسانیدند . مطابق این آمار 650 بیمار از 535 نفر آنان که مبتلا به تب نوبه بودند ، با مصرف بوکسین (آلکالویید این گیاه ) معالجه گردیدند.

عده ای از پزشکان ، بیماران مبتلا به رماتیسم های مزمن و نقرس را با جوشانده این گیاه معالجه می کردند و بعلاوه از آن در رفع عوارض سیفیلیس ، نتایج مفید بدست می آورند .جوشانده برگ های این گیاه نه تنها سابقا برای درمان بیماری های مذکور به کار می رفتند بلکه آن را در جهت مداوای نزله های ششی ، ذات الجنب و اخلاط خونی نیز به کار می بردند ضمنان 20-60گرم دم کرده برگ این گیاه در یک لیتر آب و یا 2-4 گرم گرد خشک آن مخلوط در عسل یا قند ، به عنوان مسهل نیز قرار می گرفته است . هنوز از اعضای این گیاه نوعی شراب اشتها آور و محلل با اثر قاطع ، جهت رفع بعضی بی اشتهایی ها تهیه می گردد برای این کار 30 گرم از قسمت چوبی و رنده شده گیاه را در شراب مرغوبی وارد می کنند و بدان ، مقداری قند می افزایند .مقدار مصرف این شراب ، یک لیوان قبل از هر غذا است .در استعمال خارج ، جوشانده 250 گرم گیاه در یک لیتر آب ، اثر قاطع النیام ضخم ها دارد و اگر بر روی عضو ، مالش داده شود ، دردهای عصبی را تسکین می دهد .در دامپزشکی از برگ گیاه به عنوان مسهل استفاده می گردد ولی مقادیر مصرفی باید بر حسب جثه حیوان تنظیم گردد.

مصارف دارویی :

 مصرف برگ و سایر قسمتهای این گیاه به علت مسمومیتی که به وجود می آورد باید در نهایت دقت و به شرح زیر صورت گیرد زیرا اگر بی رویه انجام شود ممکن است عوارض مونجرب به مرگ نیز بوجود آورد :دم کرده یا جوشانده 30-60در هزار برگ یا پوست و یا چوب آن به مقدار یک فنجان قبل از هر غذا یا گرد برگ های خشک گیاه به مقدار 2-4 گرم مخلوط در عسل به عنوان تب بر در آغاز بیماری مصرف می شود . از اعضای گیاه شراب 6 در 1000 که کمی قند به آن افزوده باشد تهیه می شود که به مقدار یک استکان قبل از هر غذا که به عنوان اشتها آور و حضم کننده غذا مصرف می شود ضمنان از مخلوط 15 تا 20 گرم ریشه گیاه در یک ذره تخم مرغ و یا جوشانده 40 گرم گرد برگ در یک لیتر آب برای مصرف در 5 نوبت ، به عنوان معرق استفاده به عمل می آید.

 مسمومیت :

 مصرف مقادیر زیاد گیاه برای چهارپایان ، مسمومیت ایجاد می کند. عوارض مصرف مقادیر زیاد و بی رویه فرآورده های این گیاه ، ایجاد حالت قی ، اسهال ، ورم معده و روده ، ضعف قوا ، تشنج ، اختلالات تنفسی و احتقان ریوی می نماید و حتما مرگ بر اثر خفگی پیش می آورد .برای رفع مسمومیت اول دستگاه هضم را تخلیه کرد و بعدا بع سموم ، مقداری ذغال حیوانی خورانید .برای رفع حالت چنگ زدگی در معده می توان برای بیمار کلرال تجویز کرد و مواد نیرو دهنده داد و اقدام به تنفس مصنوعی نمود .طبق عقیده O.Gessner (در سال 1391) ، آلالوئیداین گیاه ابتدا باعث ایجاد تحریک و سپس فلج مراکز عصبی می شود .