مازندران با داشتن پیشینه‌ای کهن در تاریخ شیعه و از نخستین خاستگاه‌های شیعه در جهان، از آیین‌های قدیمی و پرشور در ایام ماه محرم برخوردار است.

تاریخ طبرستان گره خورده با نام علویان است، علویانی که نام و دین خود را برگرفته از اسلامی می‌دانند که با حضور ناصرالحق اتروش کبیر از مرزن‌آباد چالوس بیعت‌کنندگان تا آمل و ساری ادامه یافته است.

تاریخ این منطقه با نام اسلام و شیعه رقم خورده است و نخستین حکومت‌های اسلامی در دنیا در این سرزمین تشکیل شده است.

از این روز نام بردن از تاریخ تشیع در مازندران بدون گره خوردن با نام اهل بیت(ع) ممکن نیست و نام حسین(ع) و واقعه کربلا در تاریخ شیعه و تاریخ طبرستان نیز گمنام نمی‌ماند.

مازندرانی‌ها به دلیل نوع سکونتگاه خود که در دل طبیعت قرار دارند از آداب و رسوم ویژه‌ای متناسب با شرایط اقلیمی خود برخوردار هستند.

مازندران، 12 هزار امامزاده را در خود جای داده است و این امامزادگان از اصلی‌ترین پایگاه‌ها و تجمع‌گاه‌های عزاداران حسینی به شمار می‌روند.

سقانفار و تکیه

از ویژگی‌های عزاداری ماه محرم در مازندران، وجود سقانفار و تکیه در این استان است.

تکایا در کنار حسینیه‌ها و مساجد از جمله ویژگی‌های خاص این منطقه به شمار می‌رود که عزاداری اباعبدالله الحسین(ع) در آن انجام می‌شود.

این تکایا دارای حسینیه‌ای با چندین اتاق بوده و قدمت برخی از آنها مانند تکیه اوجی‌آباد به بیش از 100 سال می‌رسد.

سقانفار نیز ساختمانی دو طبقه ساخته شده از چوب و الوار شبیه‌ترین معماری به معماری بومی و سنتی مازندران بوده که بخش عمده‌ای از عزاداری‌ها در آن انجام می‌شده است، این سقانفار‌ها که امروز در طرح توسعه امامزاده‌ها، تکایا، حسینیه‌ها یا مساجد اطراف آنها قرار گرفته‌اند، اگرچه دیگر مانند سابق میهمان عزاداران نیستند اما به‌عنوان بخشی از یادبود و تاریخچه عزاداری در این استان به شمار می‌رود.

سقانفارها که با پارچه‌هایی سبز و سیاه در ایام محرم پوشانیده می‌شوند دو طبقه بوده و در طبقه پایین از عزاداران پذیرایی می‌شده است.

امروز بسیاری از سقانفارها در روستاهای مازندران دست نخورده باقی مانده که معروف‌ترین و قدیمی‌ترین آنها در روستاهای بابل و آمل قرار دارند.

نخل‌گردانی 600 ساله در دل دماوند

آیین نخل‌گردانی روستای نوا در بخش لاریجان شهرستان آمل نیز از دیگر آیین‌های کهنی است که هر ساله در ایام ماه محرم در روزهای نهم و دهم صورت می‌گیرد.

این نخل که بزرگ‌ترین نخل مازندران است، هر ساله مسافت زیادی را در این روستا به همراه دسته‌های عزادار طی می‌کند.

ایامی که ماه محرم در دل زمستان قرار می‌گیرد، حمل این نخل عظیم و 600 ساله تصویری زیبا از ارادت مردم این مناطق به سالار شهیدان را به نمایش می‌گذارد و هر ساله علاقه‌مندان زیادی به‌ویژه نوایی‌های ساکن شهرهای مختلف خود را به این روستا در دل دماوند می‌رسانند.

اوج احترام به امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) در اورتشت

روستای اورتشت در شهرستان محمودآباد نیز با آیین نخل‌گردانی خود در 100 سال اخیر اوج احترام و ارادت اهالی این منطقه به رابطه دو برادر شهید کربلا امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) را به نمایش می‌گذارد.

دو نخل موجود در روستای عبدالله‌آباد و اورتشت در میان اشک و ناله زنان و بوی اسپند نذرداران به‌عنوان نخل‌های برادر در روز عاشورا در سقانفار و تکیه روستای اورتشت به یکدیگر می‌رسند و صحنه‌ای بی‌بدیل و شورانگیز خلق می‌کنند.

سینه‌زنی، نوحه‌خوانی و عرض ارادت به شهدای کربلا در اطراف این دو نخل نیز مهم‌ترین آیین‌هایی است که در این منطقه از سوی مردم برگزار می‌شود و هزاران مشتاق در این آیین شرکت می‌کنند.

نخل روستای اورتشت که کوچک‌تر از نخل نوا است در روز عاشورا نیز در جمع عزاداران حاضر می‌شود و توسط عزاداران به روستاها اطراف می‌رود.

نذر روسری به پیرعلم کلوده

یک خانواده در روستای کلوده شهرستان محمودآباد نیز از سال‌های دور، علمی را به عنوان میراث خانوادگی در دل روستای خود جای داده‌ که مشتاقان به سالار شهیدان نذورات خود که عموما روسری است به پای آن می‌ریزند.

این علم که امروز به نام پیرعلم از سوی اهالی خطاب می‌شود هر ساله در آیینی با حضور خانواده جمالی پوشانده می‌شود و پس از دقایقی که حضور مردم در حیاط خانه و کوچه‌ها منتهی به این خانه اوج گرفت به سوی حسینیه روستا حمل شده و در میان عزاداران قرار می‌گیرد.

هر فردی که نذری دارد روسری از پیرعلم به تبرک می‌گیرد و در صورت ادا شدن نذرش سال آینده آن را به همراه روسری دیگر باز می‌گرداند.

ارادت اهالی و کسانی که حاجت خود از توسط به علمدار کربلا را دریافت کرده‌اند،حس عجیبی برای حضور هر ساله خود در این روستاها دارند.

عاشورای المشیر قائمشهر

روستاهای مازندران از پایگاه‌های اصلی عزاداری در ماه محرم به شمار می‌روند به گونه‌ای که گاه تجمع چند هزار نفری از عزاداران در یک روستا صحنه‌های زیبایی از آیین‌های ماه محرم را به نمایش می‌گذارد.

روستای المشیر به همراه روستاهای اطراف در ظهر عاشورا در میدان‌گاه این روستا، شاهد حضور عاشورایی و بی‌شمار مردم است.

خانه‌های حسینی مردم مازندران

برخی روستاهای مازندران و تقریبا بخشی مهمی از آنها به‌ویژه روستاهایی مانند المشیر، اورتشت و روستاهای سوادکوه در روز عاشورا با پخت غذای نذری ظهر این روز،خانه‌های خود را میزبان عزاداران حسینی می‌کنند.

این خانه‌ها که نه حساب تعداد دارند و نه حساب افراد را، پس از برگزاری نماز ظهر عاشورا عزاداران را به خانه‌های خود دعوت می‌کنند و درب این خانه‌ها به روی همه عزاداران گشوده می‌شود.

آیین جوانان در شب عاشورا

صبح طلوع از دیگر آیین‌هایی است که جوانان مازندرانی در شب عاشورا برای عرض ارادت و به سوگ نشستن خود در عزای روز عاشورا اجرا می‌کنند.

پس از پایان مراسم شب تاسوعا، تعدادی از جوانان با بیان  «مکن ای صبح طلوع» به کوچه‌ها و محلات شهر می‌روند و از صبح می‌خواهند برای فردایی که حسین(ع) شهید می‌شود طلوع نکند.

این عزاداران تا صبح در محلات با پای برهنه و پیاده سینه‌زنی کرده و صبح را مهمان متولیان تکایا و مساجد هستند.

کرنازنی آیین فراموش شده مازندرانی‌ها

از آداب و رسوم بومی منطقه غرب مازندران آیین کرنازنی است.

کرنا‌زنی ویژه عزای امام حسین (ع) بوده و در غرب مازندران و گیلان به ویژه روستاهای رامسر برگزار می‌شود.

امروز تعداد اندکی از روستاهای غرب مازندران و شرق گیلان مراسم « کرنا‌‌زنی» انجام می‌دهند و این آیین رو به فراموشی است.

این آیین با آغاز ماه محرم شروع می‌شد و در واقع نوعی وسیله برای اعلام برپایی سینه‌زنی و نوحه‌خوانی برای گرامی داشت شهدای کربلا بود و مردم با شنیدن طنین ناله «کرنا» در مجلس عزا حضور می‌یابند.

دسته‌های کرناچی مشتمل بر دو سر گروه و بین پنج تا هفت نفر کرناچی بودند و گاهی سر کرناچی که رهبری کرناچیان را بر عهده داشت آهنگی را شروع به نواختن می‌کرد و کرناچیان از وی پیروی می‌کردند یا او آهنگی را می‌نواخت و کرناچیان دیگر دم مکمل آن را می‌نواختند.

سرکرناچی آهنگ یا امام سر می‌داد و کرناچیان یاحسین را در دمیدنشان بیان می‌داشتند و این نواختن تا زمان خستگی ادامه داشت و گاهی هم کرناچیان پیشاپیش هیئت‌ها در بیرون از مسجد حرکت می‌کردند.

پلک‌کشی روستای اساس سوادکوه

آیینی نیز در روستای کوهستانی اساس(esas) سوادکوه برگزار می‌شود که در روز عاشورا اهالی این منطقه برای انتقام گیری از یزید، دبه‌ها و کوزه‌های آب را نشانه می‌گیرند.

این مراسم به زیدکشان معروف است که با تعزیه امام حسین(ع) پایان می‌یابد.

قوم بنی‌اسد آمل

تشکیل دسته قوم بنی‌اسد آمل در روز بعد از عاشورا نیز از دیگر آیین‌هایی است که مردم این منطقه به تاسی از وقایع کربلا انجام می‌دهند.

زنان این گروه به تاسی از این قوم، با بیل برای دفن اجساد شهدای کربلا وارد این منطقه می‌شوند و به دلیل اینکه نتوانستند سالار شهیدان را یاری رسانند ابراز ندامت و پشیمانی می‌کنند.

منبع :شمال نیوز الناز پاک نیا